Đây được xem là bước đi quyết liệt nhằm kiểm soát nguồn phát thải lớn nhất trong giao thông đô thị – những chiếc xe máy cũ nát, không còn đảm bảo tiêu chuẩn về môi trường.
Theo các chuyên gia môi trường, xe máy đang là nguồn phát sinh khí thải lớn nhất nhưng lại chưa được kiểm soát chặt chẽ. Hiện Việt Nam có hơn 70 triệu xe mô tô, xe gắn máy được đăng ký, trong đó hơn 45 triệu xe đang lưu thông hàng ngày.
Nhiều phương tiện đã quá niên hạn sử dụng, động cơ xuống cấp, phát thải vượt chuẩn cho phép nhưng vẫn được lưu thông công khai.
Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho biết: “Tại các đô thị lớn, khoảng 40% nguyên nhân gây ô nhiễm không khí đến từ phương tiện giao thông. Trong khi ô tô được kiểm định khí thải định kỳ thì xe máy gần như bị bỏ ngỏ”.
Tình trạng người dân bịt kín khi ra đường không còn là hình ảnh xa lạ. Ông Lưu Tất Miễn (quận Hoàng Mai, Hà Nội) chia sẻ: “Mỗi lần ra đường là phải đeo khẩu trang. Hôm nào quên, về là họng rát, rất khó chịu vì khói bụi”.
Theo Thông tư 47/2024, xe máy dưới 5 năm tuổi được miễn kiểm định khí thải. Xe từ 5–12 năm phải kiểm định 2 năm/lần, trong khi xe trên 12 năm sẽ phải kiểm định hàng năm. Việc kiểm định do Cục Đăng kiểm Việt Nam phụ trách và sẽ cấp giấy chứng nhận đạt chuẩn khí thải.
Luật Trật tự An toàn giao thông đường bộ năm 2024 – sẽ có hiệu lực thời gian tới – đã chính thức quy định trách nhiệm kiểm định khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy. Đây là lần đầu tiên xe máy được đưa vào diện bắt buộc kiểm soát khí thải tại Việt Nam.
Văn phòng Chính phủ mới đây đã ban hành Thông báo số 111/TB-VPCP, yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì xây dựng, ban hành QCVN khí thải đối với xe mô tô trong tháng 4/2025. Đồng thời, lộ trình áp dụng tại các đô thị lớn cũng sẽ được trình Thủ tướng trong cùng tháng.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo các bộ, ngành liên quan phối hợp với TP.Hà Nội và TP.HCM để tính toán phương án hạn chế phương tiện phát thải cao ở các khu vực ô nhiễm nghiêm trọng, đồng thời đẩy mạnh truyền thông để người dân đồng thuận với chính sách mới.
Ngoài việc kiểm soát xe cũ, Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Xây dựng ban hành các chính sách thúc đẩy vận tải công cộng, phát triển phương tiện giao thông xanh như xe điện, xe đạp…
Đồng thời, nghiên cứu lại quy hoạch đô thị, xây dựng làn đường riêng cho từng loại phương tiện nhằm đảm bảo an toàn và giảm thiểu tác động tới môi trường.
Việc kiểm soát khí thải xe máy, nếu được thực hiện đúng lộ trình và hiệu quả, sẽ góp phần đáng kể vào cải thiện chất lượng không khí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và xây dựng hệ thống giao thông bền vững trong tương lai.
